TPMS مخفف عبارت Tire Pressure Monitoring System است که در فارسی به آن «سیستم هشدار فشار باد تایر» گفته می‌شود. این سیستم ایمنی هوشمند، از طریق سنسورهایی که داخل هر چرخ خودرو نصب شده‌اند، به‌صورت لحظه‌ای فشار باد لاستیک‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. در صورتی که فشار تایر از مقدار استاندارد کمتر یا بیشتر شود، سیستم با روشن شدن یک چراغ هشدار (معمولاً به شکل علامت تعجب داخل یک تایر) روی صفحه کیلومتر، راننده را مطلع می‌کند.
سنسور TPMS نقش مهمی در حفظ ایمنی خودرو و سرنشینان دارد؛ چرا که افت فشار باد تایرها می‌تواند باعث کاهش چسبندگی خودرو، افزایش مصرف سوخت، فرسایش نامتعادل لاستیک و حتی ترکیدن آن در سرعت‌های بالا شود.
در حال حاضر، TPMS همانند سایر سیستم‌های ایمنی مهم مثل SBR (یادآور بستن کمربند ایمنی) و ESP (کنترل پایداری الکترونیکی) به‌عنوان یکی از الزامات استانداردهای ۸۵گانه سازمان ملی استاندارد ایران برای خودروهای تولید داخل شناخته می‌شود. به‌همین دلیل، بسیاری از خودروهای ایرانی جدید از جمله حودرو های ایران‌خودرو، سایپا و خودروهای مونتاژی چینی مجهز به سنسور TPMS هستند تا سطح ایمنی و کیفیت آنها به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر شود..
📌 سنسور TPMS چیست؟
سنسور TPMS یا همان سنسور باد لاستیک، یک قطعه الکترونیکی کوچک و هوشمند است که وظیفه آن نظارت دقیق بر فشار و دمای هوای داخل تایرهاست. این سنسورها معمولاً یا داخل والو لاستیک نصب می‌شوند، یا به‌صورت داخلی روی رینگ قرار دارند. بسته به نوع سیستم (مستقیم یا غیرمستقیم)، اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط این سنسور، به ECU یا واحد کنترل مرکزی خودرو ارسال می‌شود.
به‌محض اینکه فشار یا دمای تایر از بازه نرمال خارج شود، سیستم از طریق نمایشگر پشت آمپر یا چراغ هشدار TPMS روی داشبورد به راننده اطلاع می‌دهد.
این هشدار ممکن است به دلایل مختلفی فعال شود، از جمله:
-
کاهش تدریجی فشار باد در اثر پنچری یا نشتی
-
افزایش دما در اثر حرکت طولانی یا بار بیش از حد
-
تغییرات شدید آب‌وهوایی (به‌ویژه در فصول سرد)
استفاده از سنسور TPMS، نه‌تنها امنیت سفر را بالا می‌برد، بلکه از هزینه‌های احتمالی ناشی از آسیب تایر، افزایش مصرف سوخت و سایش زودهنگام لاستیک‌ها جلوگیری می‌کند.
🕰️ تاریخچه سنسور TPMS
🛑 علت روشن شدن چراغ TPMS چیست؟
روشن شدن چراغ زرد رنگ TPMS روی پشت‌آمپر خودرو، یک هشدار جدی از طرف سنسور باد لاستیک به راننده است. این چراغ نشان می‌دهد که یکی از تایرهای خودرو دچار کاهش یا اختلال در فشار باد شده یا سیستم پایش فشار تایر (TPMS) به‌درستی کار نمی‌کند.
✅ دلایل رایج روشن شدن چراغ TPMS:
-
کاهش فشار باد یکی از لاستیک‌ها (مثلاً کمتر از 25 PSI)
-
نشتی آرام یا پنچری تایر که در ابتدا قابل تشخیص نیست
-
خرابی یا قطع ارتباط با سنسور TPMS
-
تعویض چرخ یا جابجایی تایرها بدون ریست کردن سیستم
-
افت ناگهانی دمای هوا (به‌خصوص در فصول سرد) که باعث کاهش طبیعی فشار باد می‌شود
🚨 هشدار ایمنی:
رانندگی با لاستیک کم‌باد نه‌تنها مصرف سوخت را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند منجر به سایش غیرطبیعی لاستیک‌ها و در موارد شدید، ترکیدن تایر در حین حرکت شود. در صورت روشن شدن چراغ TPMS، در اولین فرصت فشار باد تمام تایرها را بررسی و تنظیم کنید.
🛠️ رفع ارور TPMS: راهنمای جامع
اگر چراغ TPMS روی داشبورد روشن شده، به‌هیچ‌وجه نادیده اش نگیرید. این هشدار نشان‌دهنده‌ی کاهش فشار باد لاستیک‌ها یا اختلال در سنسور TPMS است. خوشبختانه در اکثر مواقع، می‌توان این ارور را با چند مرحله ساده رفع کرد.
✅ مراحل رفع ارور TPMS:
-
بررسی فشار باد تایرها:
-
با یک گیج باد دقیق، فشار هر چهار لاستیک را اندازه‌گیری کنید.
-
فشار مناسب را با برچسب روی ستون درِ راننده یا دفترچه راهنمای خودرو تطبیق دهید (معمولاً بین 30 تا 35 PSI).
-
در صورت نیاز، فشار هر لاستیک را تنظیم کنید.
-
-
بررسی لاستیک زاپاس (در برخی خودروها):
-
بعضی از خودروها مانند مزدا، هوندا یا هیوندای سنسور TPMS را در لاستیک زاپاس هم دارند. پس حتماً باد آن را نیز چک کنید.
-
-
رانندگی برای فعال‌سازی مجدد سنسورها:
-
پس از تنظیم فشار، با خودرو حداقل ۱۰ تا ۱۵ دقیقه با سرعت بالای ۴۰ کیلومتر رانندگی کنید.
-
در بسیاری از خودروها، این کار باعث ریست خودکار سیستم و خاموش شدن چراغ هشدار می‌شود.
-
-
ریست دستی سیستم TPMS (در برخی مدل‌ها):
-
بعضی خودروها نیاز به ریست دستی دارند. این کار معمولاً از طریق دکمه “SET” یا گزینه‌ای در منوی سیستم کامپیوتری خودرو انجام می‌شود.
-
اگر خودرویت جک S5 یا J4 است، بخش‌های بعدی مقاله را بخوانید چون ریست آنها روش خاص خود را دارد.
-
-
اگر ارور باقی ماند چه کنیم؟
-
ممکن است یک یا چند سنسور TPMS معیوب باشد.
-
در این حالت باید به تعویض سنسور باد لاستیک یا بررسی ECU توسط متخصص مراجعه کنید.
-
💡 نکته کاربردی:
بعضی از پنچرگیری‌های مجهز یا آپاراتی های تخصصی، دستگاه مخصوص بررسی و ریست TPMS دارند. در صورت نیاز می‌توان به آنها مراجعه کرد.
🔄 ریست TPMS در خودروهای مختلف
اگر بعد از تنظیم باد لاستیک‌ها هنوز چراغ TPMS خاموش نمی‌شود، باید سیستم را ریست کنید. در این بخش، روش ریست کردن سنسور TPMS در خودروهای محبوبی مثل جک S5، جک J4 و پژو پارس را به‌طور کامل آموزش می‌دهیم.
✔ ریست TPMS جک S5
جک S5 یکی از پرفروش‌ترین خودروهای مونتاژی در ایران است. ریست سنسور TPMS در این خودرو معمولاً از طریق منوی تنظیمات قابل انجام است:
مراحل:
-
سوئیچ را در حالت ON قرار دهید (روشن، بدون استارت).
-
روی دکمه‌ی MENU روی فرمان یا داشبورد کلیک کنید.
-
وارد بخش Settings > TPMS Reset شوید.
-
گزینه Reset را انتخاب و تأیید کنید.
-
سیستم، فشار فعلی تایرها را به‌عنوان حالت استاندارد ذخیره می‌کند.
-
حالا کمی رانندگی کنید (حدود 5 تا 10 دقیقه). چراغ هشدار به‌صورت خودکار خاموش می‌شود.
💡 نکته: اگر بعد از ریست، چراغ دوباره روشن شد، احتمال خرابی یکی از سنسورهای TPMS وجود دارد.
✔ ریست TPMS جک J4
در جک J4 هم فرایند مشابهی برای ریست وجود دارد، با کمی تفاوت در منوی تنظیمات.
مراحل:
-
سوئیچ را روشن کرده و روی دکمه Menu فشار دهید.
-
وارد بخش Car Settings شوید.
-
گزینه Reset Tire Pressure را انتخاب کنید.
-
پیغام تأیید را بزنید.
-
حالا خودرو را روشن کرده و چند کیلومتر رانندگی کنید تا سیستم مجدداً کالیبره شود.
✅ در اکثر موارد، ارور TPMS بعد از طی مسافت کوتاه به‌صورت خودکار پاک می‌شود.
✔ رفع ارور TPMS پژو پارس
در نسخه‌های جدید پژو پارس که استاندارد 85 گانه دارند، سنسور باد لاستیک یا TPMS به‌صورت فابریک نصب شده است.
مراحل بررسی و ریست:
-
فشار باد چهار لاستیک را دقیقاً تنظیم کنید (معمولاً ۳۰ تا ۳۲ PSI).
-
دکمه ریست TPMS را پیدا کنید :
-
معمولا در مانیتور
- یا کلید های پشت آمپر
-
-
دکمه را نگه دارید تا پیغام “TPMS Reset” نمایش داده شود.
-
چند دقیقه رانندگی کنید تا سیستم اطلاعات جدید را ذخیره کند.
⚠️ اگر پس از ریست، چراغ خاموش نشد، ممکن است یکی از سنسورها خراب یا باتری آن تمام شده باشد. برای تشخیص دقیق، باید به دیاگ تخصصی خودرو مراجعه کنید.
⚙️ سنسور باد لاستیک TPMS چگونه کار می‌کند؟
سنسور TPMS یا سیستم پایش فشار باد تایر، یکی از اجزای حیاتی خودروهای امروزی برای حفظ ایمنی و بهینه‌سازی عملکرد تایرهاست. این سنسورها به‌صورت بی‌سیم و با دقت بالا، فشار هوای داخل لاستیک‌ها را اندازه‌گیری کرده و در صورت کاهش یا افزایش غیرمجاز، هشدار لازم را به راننده ارسال می‌کنند.
🔋 اجزای اصلی سنسور TPMS
-
حسگر فشار: اندازه‌گیری دقیق PSI تایر
-
فرستنده بی‌سیم: ارسال اطلاعات به ECU یا صفحه کیلومتر
-
باتری داخلی: عمر مفید معمولاً بین 4 تا 7 سال
-
مدار پردازنده: تجزیه‌وتحلیل و رمزگذاری داده‌ها
این سنسور معمولاً درون رینگ یا روی والو تایر نصب می‌شود و بدون دخالت راننده، اطلاعات فشار و حتی دمای تایرها را کنترل می‌کند.
🧠 انواع سیستم TPMS و تفاوت آنها
دو نوع سیستم رایج برای پایش فشار باد لاستیک وجود دارد:
| نوع سیستم | نحوه عملکرد | ویژگی‌ها | خودروهای مجهز |
|---|---|---|---|
| مستقیم (Direct TPMS) | در این سیستم، هر چرخ دارای یک سنسور فیزیکی مستقل است که به‌طور مستقیم فشار باد را اندازه‌گیری می‌کند. | دقت بسیار بالا، هشدار سریع، نمایش عددی فشار | جک S5، چری تیگو 7، کیا سراتو، هیوندای النترا |
| غیرمستقیم (Indirect TPMS) | این سیستم از طریق حسگرهای ABS و سرعت چرخ‌ها کار می‌کند؛ اگر یکی از چرخ‌ها کم‌باد شود، سرعت چرخش آن تغییر می‌کند و سیستم این تفاوت را تشخیص می‌دهد. | ارزان‌تر، نیاز کمتر به نگهداری، دقت کمتر | برخی مدل‌های رنو، تویوتا یاریس، فولکس واگن‌ها |
💡 نکته: سیستم TPMS مستقیم نیاز به باتری دارد و در صورت خرابی یا اتمام عمر باتری، باید تعویض شود. در حالی‌که نوع غیرمستقیم به باتری مستقل نیاز ندارد.
🔧 نکات مهم درباره سنسور TPMS
سنسور TPMS یکی از اجزای حساس سیستم ایمنی خودرو است که نگهداری و استفاده صحیح از آن، نقش زیادی در عملکرد درست این سیستم دارد. در ادامه به نکات کلیدی درباره طول عمر، مراقبت و کالیبراسیون این سنسور مهم می‌پردازیم:
🔋 ۱. عمر باتری سنسور چقدر است؟
سنسورهای TPMS دارای باتری داخلی هستند که معمولاً بین ۵ تا ۷ سال عمر می‌کند. این باتری‌ها غیرقابل شارژ و اغلب تعویض‌ناپذیرند؛ بنابراین پس از پایان عمر، سنسور باید کامل تعویض شود.
💡 نشانه اتمام باتری: اگر چراغ TPMS بدون دلیل خاصی روشن بماند یا فقط در هوای سرد ظاهر شود و خاموش نشود، ممکن است باتری سنسور ضعیف شده باشد.
🔧 ۲. تعویض لاستیک یا رینگ = نیاز به کالیبراسیون
اگر لاستیک یا رینگ خودرو را تعویض کرده‌اید، حتماً باید سنسورها را ریست یا کالیبره کنید. در غیر این صورت، سیستم اطلاعات اشتباه نمایش می‌دهد یا اصلاً کار نمی‌کند.
-
در برخی خودروها ریست به‌صورت دستی و از طریق منوی پشت آمپر انجام می‌شود.
-
در خودروهای دیگر ممکن است نیاز به دیاگ تخصصی باشد.
⚠️ ۳. مراقب باشید رینگ غیراستاندارد استفاده نکنید
رینگ‌هایی که با مشخصات کارخانه مغایرت دارند (از نظر سایز، زاویه نصب، محل قرارگیری والو و…) می‌توانند امواج سنسور را مختل کنند یا باعث شوند سنسور در جای نادرست قرار بگیرد. این موضوع باعث ارسال داده‌های اشتباه یا حتی آسیب فیزیکی به سنسور می‌شود.
🛠️ ۴. مراقبت هنگام پنچرگیری یا تعویض لاستیک
بسیاری از تعمیرکاران هنگام باز و بسته کردن لاستیک از دستگاه‌های پنچرگیری استفاده می‌کنند. اگر این کار با دقت انجام نشود، ممکن است به سنسور TPMS که داخل رینگ نصب است آسیب فیزیکی وارد شود.
✔ توصیه مهم: اگر قصد پنچرگیری یا تعویض تایر دارید، حتماً به تعمیرکار اطلاع دهید که خودرو مجهز به سنسور باد لاستیک است تا مراقبت بیشتری در کار اعمال شود.
📌 چرا سنسور TPMS اهمیت دارد؟
سنسور TPMS یا همان «سیستم پایش فشار باد تایر» یکی از اجزای حیاتی برای امنیت، بهینه‌سازی مصرف و نگهداری خودرو است. اگر تا به حال این سوال را داشتی که «چرا اصلاً این سنسور مهم است؟»، ادامه این بخش را از دست نده:
✅ ۱. افزایش ایمنی رانندگی
کاهش فشار باد تایرها می‌تواند تعادل خودرو را به‌هم بزند و حتی منجر به ترکیدن لاستیک در سرعت‌های بالا شود.
سنسور TPMS با هشدار به‌موقع، خطرات پنچری، ترکیدن لاستیک یا سر خوردن خودرو را به حداقل می‌رساند.
🚨 طبق آمار جهانی، بیش از 30٪ تصادف‌های جاده‌ای ناشی از مشکلات تایر بوده‌اند.
⛽ ۲. کاهش مصرف سوخت
وقتی فشار باد تایر کمتر از حد استاندارد باشد، سطح تماس لاستیک با زمین بیشتر شده و موتور باید برای حرکت خودرو، نیروی بیشتری صرف کند.
این یعنی:
✅ مصرف بنزین بالاتر
✅ آلودگی بیشتر محیط‌زیست
سنسور TPMS با اعلام سریع کاهش باد، به صرفه‌جویی سوخت و کاهش هزینه‌های رانندگی کمک می‌کند.
🛞 ۳. افزایش عمر لاستیک‌ها
فشار نامتعادل یا پایین باعث فرسایش نامتوازن لاستیک می‌شود؛ مثلاً ممکن است قسمت داخلی یا بیرونی لاستیک خیلی زود ساییده شود.
با کمک سنسور TPMS، می‌تونی همیشه فشار را در محدوده‌ی بهینه نگه داری و تا ۲۰٪ عمر بیشتر از تایرها بگیری.
🔚 نتیجه:
سنسور TPMS فقط یک قطعه الکترونیکی نیست؛ یک محافظ خاموش است که پشت صحنه، از سلامت خودرو، ایمنی تو و جیبت محافظت می‌کند! پس اگر چراغ هشدارش روشن شد، حتماً جدی بگیرش.
📍 نتیجه‌گیری
سنسور TPMS یا همان سیستم پایش فشار باد تایرها، فقط یک تکنولوژی لوکس نیست؛ بلکه یکی از مهم‌ترین استانداردهای ایمنی خودروهای امروزی محسوب می‌شود. این سیستم با پایش مداوم فشار و دمای تایرها، راننده را در برابر خطرات احتمالی مثل ترکیدگی لاستیک، کاهش چسبندگی، و افزایش مصرف سوخت ایمن می‌کند.
اگر با چراغ هشدار TPMS روبه‌رو شدید:
-
ابتدا باد هر چهار چرخ را با گیج دقیق بررسی کنید.
-
فشار را طبق استاندارد کارخانه تنظیم کنید.
-
سپس مطابق با مدل خودرو، اقدام به ریست کردن TPMS نمایید (در جک S5، جک J4، پژو پارس و … روش‌های خاص خودشان را دارند).
🚗 رعایت این موارد ساده، می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند و تجربه رانندگی امن‌تری را برای شما به ارمغان بیاورد.
